例3
设 \(f(x, y) = \begin{cases}\dfrac{x ^ 5}{(y - x ^ 2)^2 + x ^ 6}& x ^ 2 + y ^ 2 \neq 0 \\ 0& x^2 + y^2 = 0\end{cases}\),求:
- \((1)\) 使方向导数 \(\dfrac{\partial f}{\partial \vec{l}}\bigg|_{(0, 0)} \neq 0\)(方向 \(\vec{l} = (\cos \alpha, \sin\alpha), \alpha \in [0, 2\pi)\))的最大 \(\alpha\) 值(记为 \(\alpha_0\));
- \((2)\) 过点 \(M(2, -1, 3)\),与直线 \(L_1 : \frac{x - 1}{1} = \frac{y}{-1} = \frac{z + 2}{1}\) 相交,且与平面 \(\pi_1: 3x - 2y + z + 5 = 0\) 夹角为 \(\alpha_0\) 的直线 \(L\) 的方程。
solution
- (1)
算出来 \(\alpha_0 =\pi\).
- (2)
首先要求直线的 \(L\) 的方向向量 \(\vec{s}\) 与 \(\pi_1\) 的法向量 \(\vec{n} = (3, -2, 1)\) 垂直.
\(L_1\) 过点 \(M_0(1, 0, -2)\),设 \(L_1\) 的方向向量为 \(\vec{s_1} = (1, -1, 1)\),\(\vec{M_0M} = (1, -1, 5)\).
\(\vec{u} = \vec{M_0M}\times \vec{s_1} = (4, 4, 0)\).
所以 \(\vec{s}\cdot\vec{n} = \vec{s}\cdot\vec{u} = 0 \Rightarrow \vec{s} = (-1, 1, 5)\Rightarrow L : \frac{x-2}{-1} = \frac{y + 1}{1} = \frac{z - 3}{5}\).
例4
设 \(\vec{n}\) 是曲面 \(2x^2 + 3y^2 + z ^ 2 = 6\) 在点 \(P(1, 1, 1)\) 处指向外侧的法向量,求函数 \(u = \frac{\sqrt{6x^2 + 8y^2}}{z}\) 在点 \(P\) 处沿方向 \(\vec{n}\) 的方向导数. 函数在该点沿什么方向的方向导数最大?最大值为多少?
solution
\(F(x, y, z) = 2x ^ 2 + 3 y ^ 2 + z ^ 2 - 6\),\(\vec{n}\bigg|_{(1, 1, 1)} = \grad \cdot F\bigg|_{(1, 1, 1)} = (4, 6, 2)\).(\(\grad = (\frac{\partial}{\partial x}, \frac{\partial}{\partial y}, \frac{\partial}{\partial z})\))
最后算出来是 \(\frac{11}{7}\),最大值就是 \(\Vert\grad\cdot u\Vert = 2\sqrt{\frac{37}{7}}\).
例11
设 \(u(x, y)\) 有二阶连续偏导数,证明 \(u(x, y) = f(x)g(y)\) 的充分必要条件是 \(u\frac{\partial^2 u}{\partial x\partial y} = \frac{\partial u}{\partial x}\cdot \frac{\partial u}{\partial y} (u\neq 0)\).
proof
必要性显然。
下证充分性:
考虑对于两边积分,然而又两个变量,考虑换元后消去一个变量。
设 \(v = \frac{\partial u}{\partial x}\),得到 \(u\frac{\partial v}{\partial y} - v\frac{\partial u}{\partial y} = 0\),注意到这比较像除法求导法则,设 \(f = \frac{u}{v}\) 有 \(\frac{\partial f}{\partial y} = 0\),所以 \(\frac{u}{v} = C + \varphi(x) \Rightarrow u = v(C + \varphi (x))\),设 \(f(x) = v, g(x) = C + \varphi(x)\) 即可得证。
习题15
已知函数 \(z = f(r)\) 具有二阶连续偏导数,\(r = \sqrt{x ^ 2 + y ^ 2}\),满足 \(\frac{\part^2 z}{\part x^2} + \frac{\part^2 z}{\part y ^ 2} = \sin\sqrt{x ^ 2 + y ^ 2}\),\(f(\pi) = 0\),且 \(\lim\limits_{t\rightarrow 0 ^ +} f'(t) = 0\),求积分 \(\int_0^\pi f(t)dt\).
solution(2025.9.1)
\(\frac{\part z}{\part x} = \frac{\part z}{\part r}\frac{\part r}{\part x} = f'(r)\frac{x}{r}\),\(\frac{\part^2z}{\part x^2} = f''(r)\frac{x}{r} + f'(r)\frac{r ^ 2 - x ^ 2}{r ^ 3}\),同理 \(\frac{\part^2 z}{\part y^2} = f''(r)\frac{y^2}{r^2} + f'(r)\frac{r ^ 2 - y ^ 2}{r ^ 3}\)。
\(\frac{\part^2z}{\part x^2} + \frac{\part^2 z}{\part y^2} = f''(r) + f'(r)\frac{1}{r} = \sin r\).
这是一个 ODE
,解得 \(f'(r) = \frac{\sin r}{r} - \cos r + \frac{C}{r}\).
利用 \(\lim\limits_{t\rightarrow 0 ^ +} f'(t) = 0\) 可以知道 \(C = 0\).
所以 \(f(r) = -\sin x + \int_0^r\frac{\sin x}{x}dx + C_0\),所以令 \(r = \pi\),有 \(f(\pi) = C_0 + \int_0^\pi\frac{\sin r}{r}dr = 0 \Rightarrow C_0 = -\int_0^\pi\frac{\sin r}{r}dr\).
那么接下来就是计算了:
习题22
已知 \(C^{(2)}\) 函数 \(z = z(x, y)\) 满足方程 \(\frac{\part^2 z}{\part x^2} + \frac{\part^2 z}{\part x\part y} + \frac{\part z}{\part x} = z\). 做变换 \(u = \frac{1}{2}(x + y), v = \frac{1}{2}(x - y), w = ze ^ y\),将方程化为以 \(u, v\) 为自变量,\(w\) 为因变量的方程。
solution(2025.9.1)
也就是用 \(w = w(u, v)\) 表示原来的方程,那么考虑用 \(w\) 关于 \(u, v\) 的偏导数表示方程中的偏导数。
\(\frac{\part z}{\part x} = \frac{\part w}{\part x}e ^ {-y}\),\(\frac{\part w}{\part x} = \frac{\part w}{\part u}\frac{\part u}{\part x} + \frac{\part w}{\part v}\frac{\part v}{\part x}, \frac{\part w}{\part y} = \frac{\part w}{\part u}\frac{\part u}{\part y} + \frac{\part w}{\part v}\frac{\part v}{\part y}\).
最后 \(\frac{\part z}{\part x} = e ^ {-y} \frac{\frac{\part w}{\part u} + \frac{\part w}{\part v}}{2}\).
\(\frac{\part^2 z}{\part x^2} = \frac{e ^ {-y}}{4}(\frac{\part ^ 2 w}{\part u^2} + 2\frac{\part^2 w}{\part u\part v} + \frac{\part^2 w}{\part v^2}), \frac{\part^2 w}{\part x\part y} = \frac{e ^ {-y}}{4}(\frac{\part ^ 2 w}{\part u^2} - 2\frac{\part^2 w}{\part u\part v} + \frac{\part ^ 2 w}{\part v^2}) - \frac{\part z}{\part x}\).
代入后得到:\(\frac{\part^2 w}{\part u^2} + \frac{\part ^ 2 w}{\part v ^ 2} = 2w\).
习题28(不会)
设 \(f(x, y)\) 在 \(\R ^ 2\) 上可微,\(\vec{l_1}\) 和 \(\vec{l_2}\) 是两个给定的方向,它们之间的夹角为 \(\varphi (0 < \varphi < \pi)\). 证明:
\[\left(\frac{\part f}{\part x}\right) ^ 2 + \left(\frac{\part f}{\part y}\right) ^ 2 \le \frac{2}{\sin^2 \varphi}\left[\left(\frac{\part f}{\part \vec{l_1}}\right) ^ 2 + \left(\frac{\part f}{\part \vec{l_2}}\right) ^ 2\right] \]
习题31
设 \(f(x, y)\) 在区域 \(D\) 内可微,且 \(\sqrt{\left(\frac{\part f}{\part x}\right) ^ 2 + \left(\frac{\part f}{\part y}\right) ^ 2}\le M\),\(A(x_1, y_1), B(x_2, y_2)\) 是 \(D\) 内两点,线段 \(AB\) 包含在 \(D\) 内. 证明 \(|f(x_1, y_1) - f(x_2, y_2)| \le M |AB|\). 其中 \(|AB|\) 表示线段 \(AB\) 的长度。
proof
将 \(AB\) 这条直线用函数刻画出来,设 \(g(t) = f((1-t)x_1 + tx_2, (1-t)y_1 + ty_2)\).
\(|g(0) - g(1)| = |g'(\xi)| = |f_1(x_2 - x_1) + f_2(y_2 - y_1)|\)
$ \le \sqrt{\left(\frac{\part f}{\part x}\right) ^ 2 + \left(\frac{\part f}{\part y}\right) ^ 2}\times\sqrt{(x_2 - x_1) ^ 2 + (y_2 - y_1)^2}\le M|AB|$.
习题32
设 \(f(x, y)\) 在 \(xoy\) 平面上具有连续偏导数,且 \(f(0, 0) = 0\),\(|f_x(x, y)| \le 2|x-y|, |f_y(x, y)|\le 2|x-y|\),证明 \(|f(5, 4)|\le 1\).
proof
首先有一个思路,直接对 \(f\) 进行泰勒展开:
发现精度不够,并且就算从 \(f(4, 4)\) 到 \(f(5, 5)\) 精度还是不够,放弃这个想法。
观察一下,根据夹逼准则,可以发现 \(f_x(x,x) = f_y(x, x) = 0\),所以有 \(f(x, x) = 0\).
那么有 \(f(4, 4) = 0\),这样 \(|f(5, 4)| = |f(5, 4) - f(4, 4)|\) 就变成了一元函数的差值,但是中值定理的精度还是不够,只能考虑用导数累加获得较为精确的值,具体的:
证毕。
习题34
设函数 \(z = f(x, y)\) 具有二阶连续偏导数,\(f_x(0, 0) = f_y(0, 0) = f(0, 0) = 0\). 证明:
\[f(x ,y) = \int_0^1 (1 - t)\left[x^2f_{11}(tx, ty) + 2xyf_{12}f(tx, ty) + y^2f_{22}(tx, ty)\right]dt \]
积分余项的泰勒公式
其中 \(R_n(x) = \frac{1}{n!}\int_{x_0} ^ x f ^ {(n + 1)}(t)(x - t) ^ n dt\),一元的推导可以去 bilibili
学习。
接下来是二元的简单证明,也就是本题。
证毕。